25α Θεατρικά Βραβεία Κοινού από το Αθηνόραμα, Τρίτη 14 Νοεμβρίου στην αίθουσα “Αλεξάνδρα Τριάντη” του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, σε μια ξεχωριστή βραδιά αφιερωμένη στο θέατρο του μέλλοντος.
Ο συνθέτης και σχεδιαστής ήχου Στέλιος Γιαννουλάκης μίλησε για το σχεδιασμό ήχου στο θέατρο και απένειμε το 1ο Βραβείο Σχεδιασμού Ήχου στον Κωνσταντίνο Μπώκο (“Τα φώτα της πόλης”).
Ο σχεδιασμός ήχου για το θέατρο είναι μια περίεργη υπόθεση.
Συνδυάζει επιστήμη και τεχνολογία με τέχνη και τεχνική, μεράκι και στυλ, μνήμη και συνειρμό και μια εμμονή στη λειτουργική λεπτομέρεια. Μια σύγχρονη αλχημεία θα έλεγε κανείς, που προσπαθεί να δώσει αίσθηση υλικότητας σε έννοιες περίπλοκες και αφηρημένες, καθώς αυτές εξελίσσονται μέσα στη ροή της δραματουργίας.
Φανταστείτε: Έξω βρέχει και ο ήχος από το ραδιόφωνο ή το τηλέφωνο στη σκηνή μεγαλώνει και γίνεται η ενέργεια της σχέσης των πρωταγωνιστών σε ένα αργό blackout και μετά από 30 δευτερόλεπτα, στην επόμενη σκηνή, έχουν περάσει 10 χρόνια!
Είναι κάτι μαγικό, που αν γίνει σωστά δεν θα το προσέξει κανείς. Γιατί ο ήχος δεν έχει σκοπό να παρουσιάσει τον εαυτό του, αλλά υπηρετεί και οδηγεί την αφήγηση της ιστορίας διευρύνοντας το σκηνικό χώρο πέρα από το χώρο του σκηνικού και γεφυρώνοντας το σκηνικό χρόνο. Και όλα πρέπει να ρυθμιστούν στην εντέλεια από την αρχή μέχρι το τέλος μιας παράστασης.
Ο σχεδιαστής ήχου το κάνει αυτό με το αυτί και το χέρι, στον υπολογιστή πια, δημιουργεί και πλάθει και μιξάρει ήχους κάθε είδους μαζί με μουσική, επιμελείται την ηχητική διάσταση σε αλληλεπίδραση με ότι άλλο μπορεί να συμβεί πάνω και πίσω από τη σκηνή.
Τα εργαλεία που έχουμε στη διάθεση μας είναι παντοδύναμα και εντυπωσιακά. Σε αυτά προστίθεται τώρα και η τεχνητή νοημοσύνη. Διαχείριση τεράστιων βιβλιοθηκών με ήχους, εύκολες ιδέες, άπειρες παραλλαγές, δημιουργία ηχητικών εικόνων από κείμενο με λέξεις κλειδιά…
Το θέμα είναι ότι δεν ξέρουμε τι ακριβώς θέλουμε και αυτό θα αλλάζει μέχρι την τελευταία στιγμή. Είναι πιο εύκολο να αλλάξεις έναν ήχο από το να κουνήσεις έναν τοίχο ή να αλλάξεις ένα φως ή ακόμα να μπορέσει η ηθοποιός να αλλάξει κοστούμι κάποια δευτερόλεπτα πιο γρήγορα. Ο ήχος είναι κάτι που μπορεί να αλλάξει μέχρι την τελευταία στιγμή, μετά την πρόβα τζενεράλε ή ακόμα και μετά την πρεμιέρα.
Θα μπορούσαμε ίσως να βάλουμε μια τεχνητή νοημοσύνη να παράγει ένα έργο σε όλη του τη λεπτομέρεια, να το δει αντί για μας και να μας πει τη γνώμη της, αν τη ρωτήσουμε. Όσο όμως οι συντελεστές μιας παράστασης είναι άνθρωποι και οι θεατές στους οποίους αυτή απευθύνεται είναι άνθρωποι και όχι ρομπότ, η διαδικασία είναι περίπλοκη και ομαδική. Το πλέγμα των ιδεών που γεννιούνται από την αλληλεπίδραση και την επαφή, όπως και η λεπτομέρεια που θα οδηγήσει σε απόφαση μέσα από το χάος των επιλογών, θα παραμένει μια υπόθεση ανθρώπινη.
Στέλιος Γιαννουλάκης, Νοέμβριος 2023
stelios giannoulakis 